piątek, 26 października 2012

Dobroczynek szklarniowy – ładną ma nazwę, ale co z tego wynika?

Dobroczynek szklarniowy to drapieżny roztocz (należy do pajęczaków), w warunkach polowych występuje w Chile, Algierii, Włoszech, Francji. Gatunek od 1966 r. introdukowano do szklarni w Polsce. Stosowany do zwalczania przędziorków (tez roztocz), występujących na ogórkach, różach, gerberach, pomidorach, chryzantemach i papryce. W warunkach polowych u nas nie występuje.

Dobroczynek szklarniowy (Phytoseiulus persimilis) należy do rzędu Gamasida, rodziny dobroczynkowatyvh (Phytoseiidae). Należy go introdukować i chronić w taki sposób, aby stanowił biologiczny sposób zwalczania patogenów. Przy stosowaniu biologicznych czynników ochrony roślin ważne jest przestrzeganie odpowiednich etapów: 1. Introdukcja- wprowadzanie na dany teren gatunku, który w normalnych warunkach nie istnieje. 2. Kolonizacja- umieszczanie osobników drapieżnych na określonym terenie, w celu stworzenia mu najdogodniejszych warunków do rozmnażania, wzrostu i rozwoju. 3. Protekcja.- Ochrona wrogów naturalnych przed niekorzystnymi warunkami antropogenicznymi czy atmosferycznymi.

Charakterystyka ogólna
Roztocz mający długość 0,3-0,4 mm, o wypukłym, gruszkowatym, czerwonawym niekiedy bursztynowym, błyszczącym ciele. Na tarczy posiada 14 par pierzastych szczecin, o różnej długości. Jaja są owalne, barwy jasnoróżowej, o długości 0,2 mm. Posiada szybkie zdolności poruszania się, aktywnie poszukuje pokarmu. Dobroczynek szklarniowy jest używany w szklarniach do zwalczania przędziorka chmielowca i przędziorka szklarniowca. Dobroczynek szklarniowy bardzo dobrze czuje się na tych liściach, które mają włoski i zagłębienia-służące mu jednocześnie jako kryjówki.

Biologia
W rozwoju wyróżnia się stadia: jaja, sześcionogiej larwy, czteronogiej protonimfy i czteronogiej deutonimfy oraz formy dorosłej. Wkrótce po wylęgu samica składa jaja do 100 sztuk w ciągu 12-50 dni życia. Samce stanowią 25% populacji. Optymalna temperatura do rozwoju osobników wynosi 25-30 ˚ C.
Nimfy i dorosłe roztocza zjadają formy ruchliwe przędziorków oraz ich jaja. Drapieżca poszukuje ofiar kierując się obecnością pajęczynek na spodniej stronie liści. W przypadku braku przędziorków dochodzi do kanibalizmu.

Metoda hodowli
Na skalę handlową rozmnażany w insektariach i tamże kolonizowany. W procesie hodowli dobroczynka szklarniowego ważną rolę odgrywa podłoże- nasiona fasoli lub soi. Oraz czynnik stanowiący pokarm – osobniki przędziorków szklarniowców. Hodowlę rozpoczyna się od wysiania nasion fasoli lub soi. Po 2 tygodniach na wyrośniętą fasolę/soję nakładane są przędziorki. W tym samym czasie ponownie należy przygotować kolejne skrzynki z nasionami fasoli bądź soi. Skrzynki z wyrośniętym roślinami przenosi się do pomieszczenia, w którym nakładany będzie drapieżnik - dobroczynek szklarniowy.

Przygotowywanie skrzynek z roślinami fasoli/ soi w dwutygodniowych odstępach czasu pozwoli na utrzymanie ciągłości hodowli i stałemu dostępowi do pokarmu. Statystycznie z 1 m² roślin fasoli lub soi uzyskuje się 30000 osobników, co jest ekwiwalentem do zwalczenia przędziorków szklarniowców na powierzchni 200 m² uprawy ogórka. W odstępach dwutygodniowych następnie zbieramy dobroczynka szklarniowego i przenosimy go do szklarni z uprawianą rośliną. Największy pojaw przędziorka w szklarniach zauważalny jest w kwietniu i maju. W konsekwencji tak należy ułożyć plan prac, żeby największa ilość Dobroczynka szklarniowego była dostępna w tym terminie.

Introdukcja do szklarni 
Drapieżca wprowadzany jest do szklarni w czasie, gdy zauważono pierwsze objawy żerowania przędziorka szklarniowca. Im mniejsza liczba przędziorków występuje na liściach możliwe jest zniszczenie jej przy pomocy niewielu osobników Dobroczynka szklarniowego. Lustrację liści należy przeprowadzać co 2 tygodnie, w celu obserwacji liczebności przędziorków i żerowania dobroczynków. Pierwsze objawy żerowania przędziorków mają wygląd białych plamek na wierzchniej stronie liścia. Dalsze objawy żerowania przędziorków to: żółknięcie i zasychanie liści. W końcowej fazie zasychanie całej rośliny. Na dolnej stronie liści przytwierdzona jest biała pajęczynka- miejsce bytowania przędziorków. Na jedną roślinę należy nakładać 50-60 sztuk drapieżcy. Jeżeli stadium porażenia roślin jest zbyt zaawansowane należy usunąć pożółkłe i wysuszone liście, po czym na rośliny nałożyć Dobroczynka szklarniowego w ilości 50-60 sztuk drapieżcy na 1 roślinę. Drapieżca wnoszony do szklarni może być w dwojaki sposób; na liściach fasoli/ soi lub w probówkach.

Rozwój jednego pokolenia trwa tydzień. Samica drapieżcy może zniszczyć 30 jaj przędziorka lub 20 form ruchomych. Dobroczynek szklarniowy nie wchodzi w stan diapauzy. Można go przechowywać w temperaturze 3-5˚ C przez 5-7 dni. W szklarni należy przestrzegać optymalnych warunków wilgotnościowych. Wilgotność względna powyżej 70 % przyczynia się do masowego żerowania przędziorków, na dobroczynki zaś działa negatywnie. Stosowanie dobroczynka szklarniowego pozwala na usunięcie szkodnika, przyczynia się do niezatruwania środowiska i działa korzystnie na plon.

Literatura 

  • Boczek J., 1992. Niechemiczne metody zwalczania szkodników roślin. Wyd. SGGW. 134-158.
  •  Boczek J., 1995. Nauka o szkodnikach roślin uprawnych. Wyd. SGGW. 66-79, 153.
  •  Kropczyńska-Linkiewicz D., 1995. Biologiczne metody walki ze szkodnikami roślin. Wyd. SGGW. 7. 
 Natalia Machałek